Op 24 april verzamelden meer dan 150 deelnemers voor de Demerdag bij fruitbouwbedrijf Hellingenfort in Borgloon. Thema van dit jaarlijkse evenement was de cruciale rol van een sponslandschap voor een klimaatrobuuste regio. Prominent op het programma stonden de acties voor waterwinst in de fruitteelt van Vlaanderen WaterProof. Tegelijkertijd werden ook de plannen voor het landschapspark ‘Hart van Haspengouw’ ontrold.
Na een verwelkoming door Jan Vanvelk, Bekkencoördinator van de Demer ging het programma van start met een toespraak van Jan Spooren, gouverneur van Vlaams-Brabant. Hij benadrukte zijn steun voor de activiteiten van het bekkensecretariaat en het belang van samenwerking om duurzame vooruitgang te boeken.
Daarna nam Karel Vaes, eigenaar van fruitbouwbedrijf Hellingenfort en gastheer van het evenement het woord. Hij vertelde vol passie over zijn fruitbedrijf en de uitdagingen waar de fruittelers voor staan.
Acties voor waterwinst
Aansluitend presenteerde Ingeborg Joris (VITO) de acties van Vlaanderen WaterProof in de fruitstreek. Ze startte met een aantal interessante inzichten over het watergebruik in de fruitteelt op basis van een recente enquête en stelde vervolgens de acties voor. (LINK) De filosofie van Vlaanderen WaterProof sluit naadloos aan bij het streven naar een klimaatrobuust sponslandschap: Door in te zetten op het bufferen van regenwater, het vasthouden en het beter laten infiltreren van water in de bodem draagt men bij aan het sponslandschap en maakt men tegelijk de fruitteelt in de regio klimaatrobuuster.
Download de presentatie over Vlaanderen WaterProof
Hart van Haspengouw
Ward Andriessen en Tine Rijvers van het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren presenteerden de regionale acties om tot een sponslandschap te komen op verschillende domeinen: in de landbouw, op landschappelijk vlak en op vlak van natuurontwikkeling. Daarnaast werd ook vooruitgeblikt op de kandidaatstelling van ‘Hart van Haspengouw’ als toekomstig landschapspark.
Download de presentaties van Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren
Van wie is het water?
Flore Vavourakis van KU Leuven presenteerde haar doctoraatsonderzoek over het recht op water met als titel ‘Van wie is het water?’ Ze legde daarbij de fricties bloot tussen de huidige uitgangspunten van ons recht, en de nood om natuurlijke systemen een sterkere plaats te geven, zeker in tijden van klimaatverandering en toenemende waterschaarste.
Download de presentatie van Flore Vavourakis
Drainage is eeuwenoud
Na de koffiepauze ging historica Maika Dekeyzer in op de historiek van drainage. Haar presentatie getiteld ‘Ontworpen woestijnen’ bracht aan het licht dat de verdroging die we beleven niet enkel gelinkt moet worden aan de klimaatverandering. Ook de drainagepraktijken die sinds de 18de eeuw opgang maken, legden de fundamenten voor een verdrogende regio en een toenemende waterschaarste.
Waterspaarrekening
Jan Staes (UAnwerpen) presenteerde het concept van ‘sparen en beleggen in de waterbank’. Door een andere omgang met water in ons landschap en het potentieel van het sponslandschap te gebruiken, kunnen we ons beter wapenen tegen langdurige droogten. Op jaarbasis valt er nog steeds voldoende water, aldus Staes. Alleen laten we het dan snel wegstromen en maken we te veel gebruik van het grondwater dat over vele jaren of decennia bijeen gespaard is. Het uitgangspunt is om het regenwater ‘te beleggen en te sparen’ tijdens natte periodes door het vast te houden in het landschap en te laten infiltreren in de bodem. Het aanpakken van de verharding, het herstellen van wetlands en het stoppen van onnodige drainage kunnen onze ‘waterspaarrekening’ terug laten groeien.
Download de presentatie van Jan Staes
Water(on)balans
Patrick Willems (KU Leuven) bracht een overzicht van de drainage in het Demerbekken en het stroomgebied van zijn zijrivieren Herk en Mombeek en maakte een waterbalans op voor de regio. Op allerlei manieren loopt er water weg uit de regio: door neerslagafstroming, het wegstromen van gezuiverd afvalwater via de waterlopen, grondwateronttrekkingen… Aan de verbruikzijde blijkt dan weer hoe hoog de waterbehoefte is, zeker tijdens langdurige droogteperiodes.
Tot slot ging Willems ook in op de effectiviteit van de vele mogelijke maatregelen: ‘Het wordt een en-en-en verhaal’, stelde hij, ‘alleen door allerlei soorten maatregelen kunnen we de balans herstellen’.
Download de presentatie van Patrick Willems
Namiddagexcursies
Na de lunch kregen de deelnemers de kans om deel te nemen aan een excursie. Naast een landschapswandeling in Mettekoven en een wandeling door de lokale graslanden en moerassen van het sponslandschap was er ook een uitstap naar het proefcentrum voor de fruitteelt (pcfruit). Daar lichtten onderzoekers de resultaten van de proefopstellingen van Vlaanderen Waterproof toe: de gedetailleerde studie naar de irrigatiebehoefte van de fruitbomen met behulp van bodemvochtsensoren en dendrometers, de mogelijkheden tot hergebruik van het regenwater dat de regenkappen in kersenplantages opvangen en de maatregelen voor een betere waterinfiltratie op hellende percelen.
Terug naar Hellingenfort
Na het afronden van de excursies werd iedereen terug verwelkomd op Hellingenfort door de gouverneur van Limburg: Jos Lantmeeters. Hij toonde zich verheugd over de talrijke opkomst, het enthousiasme van de deelnemers en het boeiende programma van de Demerdag. Deelnemers konden vervolgens nakaarten tijdens een netwerkreceptie met Limburgse vlaaien, en zich laven aan het appelsap of de appelcider van Hellingenfort.
Over de Demerdagen
De Demerdagen zijn een organisatie van het bekkensecretariaat van de Demer, een rivier die in Haspengouw ontspringt en er verschillende zijrivieren heeft.
Op de Demerdagen komen vooral waterbeheerders, lokale besturen, natuurbeheerders en soms ook landbouwers samen voor meer kennisuitwisseling en een betere dialoog. Op het programma staat het ruime waterverhaal: waterkwaliteit, overstromingen, droogte, klimaatadaptatie, biologische en chemische kwaliteit van waterlopen en valleien.
Alles past in het kader van het zesjaarlijkse stroomgebiedbeheerplan en in tien integrale, gebiedsgerichte projecten in het Demerbekken. Het gebied van het Demerbekken omvat het hele afstroomgebied van alle waterlopen die uiteindelijk in de Demer uitkomen: Herk, Zwarte Beek, Velpe, Getes, Wing. Elk jaar organiseert het Demerbekken minstens één Demerdag in één van de deelgebieden.